Katedra Edukacji Artystycznej i Pedagogiki Twórczości

Obszar i kierunki działań naukowo-badawczych

Zainteresowania naukowe i badawcze pracowników Katedry obejmują trzy główne obszary:

1. Edukacja artystyczna i pedagogika sztuki – edukacja plastyczna, muzyczna, teatralna, filmowa, wizualna i inna – pedagogika sztuki i jej teorie, w tym nowe koncepcje wychodzące poza paradygmat od dawna dominujący w polskiej pedagogice sztuki i związany z klasycznymi ujęciami, nowe media artystyczne i cyfrowe oraz ich funkcje edukacyjne;
2. Pedagogika twórczości - edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności i zdolności twórczych, teorie szkoły twórczej i koncepcje rozwijania zdolności twórczych, dydaktyka twórczości; bariery kształcenia twórczego w szkołach artystycznych, osoby znaczące w edukacji twórczej, znaczenie epifanii i doświadczeń krystalizujących w rozwoju kreatywności, metody identyfikacji i wsparcia zdolności twórczych i artystycznych, metodologia badań nad twórczością, a zwłaszcza metody badań jakościowych (biograficznych) i mieszanych;
3. Pedagogika kultury, mediów i animacji kulturalnej - edukacja kulturalna i medialna, animacja kulturalna, znaczenie edukacji kulturalnej i wizualnej w wychowaniu, procesy akulturacji młodzieży i animacja kulturalna grup oraz środowiska lokalnego, kultura masowa i niebezpieczeństwa jej ekspansji, zainteresowania kulturalne dzieci i młodzieży, programy edukacji kulturalnej i medialnej itp.

Tym, co łączy wszystkie te dziedziny, jest działalność kulturotwórcza człowieka, rozumiana jako tworzenie dobra (wytworów, dzieł, metod, sposobów działania itp.) w różnorodnych dziedzinach aktywności człowieka, mających uczynić życie człowieka lepszym i przyczynić się do poprawy jego dobrostanu psychicznego. Tak może być rozumiany najogólniejszy przedmiot badań pracowników Katedry – kulturotwórcza działalność (aktywność) człowieka w ciągu życia.

Najważniejsze publikacje pracowników jednostki:

• K.J. Szmidt, Pedagogika twórczości, wyd. II poszerzone, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2013, s. 734.
• M. Modrzejewska-Świgulska, Twórczość codzienna w narracjach pedagogów, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2014, s. 225.
• P. Soszyński, Kompetencje informatyczne nauczycieli muzyki. Stan postulowany a rzeczywisty, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014, s. 300.
• Chmielińska, Dynamika transgresji twórczych. Studia przypadków pedagogów, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2017, s. 187
• M. Modrzejewska-Świgulska, red., Biograficzne badania nad twórczością. Teoria i empiria, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2016, s. 160.
• M. Zalewska-Pawlak, Sztuka i wychowanie w XXI wieku. W poszukiwaniu zagubionej teorii sztuki życia i sztuki w wychowaniu, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2017, s. 350.
• K.J. Szmidt, Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2017, s. 246.
• M. Zalewska-Pawlak, M. Sasin, red., Różnorodni przez sztukę. Edukacja artystyczna w środowiskach zróżnicowanych kulturowo, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2017.
• Kreatologia – Nauka o twórczości i kreatywności jako przestrzeń interdyscyplinarna, red. K.J. Szmidt, „Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne” tom 7, numer 2/2018, s. 267.
• K.J. Szmidt, Kreatywność – twórczość – postawa twórcza. Próba systematyzacji pojęć i teorii, W: Alternatywy w edukacji, red. B. Śliwerski i A, Rozmus, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, WSIZ Rzeszów, Kraków 2018, s.127-154.
• K.J. Szmidt, Kreatywność metodologiczna w badaniach pedagogicznych, „Przegląd Badań Edukacyjnych” nr 26/2018, s. 139-158.
• K.J. Szmidt, Krytyka w badaniach pedagogicznych: sześć niedobrych praktyk, „Przegląd Badań Edukacyjnych” nr 27 (2/2018), s.221-240.
• M. Sasin, Project of Artistic Workshops for Students as an Example of Participatory Practice in the University Environment. Achievements and Impediments, [w:] “Participatory Social Work: Research, Practice, Education”, M. Granosik, A. Gulczyńska, M. Kostrzyńska, B. Littlechild (red.), s. 303-322, Wydawnictwo UŁ, Jagiellonian University Press 2019.
• K.J. Szmidt, ABC kreatywności. Kontynuacje, Difin, Warszawa 2019, s. 394.
• M. Sasin, M. Modrzejewska-Świgulska, T. Sass, Processes Stimulating Dynamic Cooperation in Female Art Groups. A Qualitative Research Report, „Creativity. Theories – Research – Applications” 2019, volume 6, s. 112-124
• P. Soszyński, Cross-cultural determinants of music interpretation, [in:] Performance Analysis. A Bridge between Theory and Interpretation, M. Soveral, S. Zurletti (eds), Cambridge SP, Newcastle 2019.
• M. Sasin, Ekologia akustyczna – nieobecny dyskurs w pedagogice, „Teraźniejszość –Człowiek – Edukacja”, 2019, tom 22, nr 1 (85), s. 31-48.
• Chmielińska, M. Modrzejewska-Świgulska, W stronę samorealizacji. Re-decyzje życiowe kobiet, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020, s. 139.
• M. Zalewska-Pawlak, A. Sieczych-Kukawska, red., Granice tolerancji w sztuce i wychowaniu, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020, s. 168.
• K.J. Szmidt, E. Płóciennik, Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020, s. 288.
• „Creativity: Theories – Research – Application”, Special Issue, Volume 7, Issue 1 2020, ed. K.J. Szmidt, s. 181.
• K.J. Szmidt, M. Modrzejewska-Świgulska, Together or separately: dilemmas of group work in professional creativity, “Creativity: Theories – Research – Application” 2020, Vol. 7, Issue 1, s. 1-27.
• M. Sasin, M. Modrzejewska-Świgulska, T. Sass, Dynamika rozwoju działalności kobiecych grup artystycznych, „Kultura i Edukacja” 2020, nr 1 (127), s. 162–179.
• KJ. Szmidt, A. Majewska-Owczarek, Theoretical models of teaching creativity – critical review, “Creativity: Theories – Research – Application” 2020, Vol. 7, Issue 1, s. 54-73.
• M.Justyńska, The Issue of Assessment Criteria for Performance of Creative Tasks with the Example of the Odyssey of the Mind, “Creativity: Theories – Research – Application” 2020, nr 7, s. 147-168.
• Chmielińska, M. Modrzejewska-Świgulska, Women’s Life (Re)decisions. Report from Biographical Narratives, “Przegląd Badań Edukacyjnych” 2020, nr 30, s. 87-105.
• M. Sasin, red., Kultura i twórczość w czasach zarazy. Doświadczenie pandemii a aktywność artystyczna z punktu widzenia twórcy i odbiorcy, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2021, s. 219.
• P. Soszyński P., Learning ecology of music teacher’s TPACK, “Technology, Pedagogy and Education” 2022, vol. 31(1).

Projekty badawcze

Najważniejszymi projektami badawczymi i edukacyjnymi, jakie w ostatnich latach zrealizowali i realizują pracownicy Katedry były:

• Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności - efektem badań teoretycznych i empirycznych były w tym projekcie: monografia prof. dr hab. Krzysztofa Szmidta pt. „Edukacyjne uwarunkowania rozwoju kreatywności” (Wyd. UŁ, Łódź 2017) redakcja przez K. Szmidta numeru specjalnego „Nauk o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne” pt. „Kreatologia - nauka o twórczości i kreatywności jako przestrzeń interdyscyplinarna”, gromadzącego wielu czołowych autorów z dziedziny z kraju i za granicą (nr 7/2018). Redaktor przygotował również tom artykułów autorów z Polski i zagranicy w cenionym anglojęzycznym czasopiśmie naukowym „Creativity: Theories – Research – Application” (2020, no 7).
• W ramach powyższego nurtu badawczego dr Monika Modrzejewska-Świgulska zrealizowała projekt badawczy, który dotyczy rekonstrukcji doświadczeń życiowych twórców profesjonalnych i określenia najważniejszych czynników społeczno-kulturowych, mających wpływ na rozwój ich karier zawodowych. Efektem przeprowadzonych badań jakościowych były publikacje autorki oraz wystąpienia czynne na kilku konferencjach naukowych, również zagranicznych, jak również monografia współautorska z dr A. Chmielińską pt. „W stronę samorealizacji. Re-decyzje życiowe kobiet (Wyd. Uł, Łódź 2020). Kontynuacją tych badań jest projekt zespołowy, międzykatedralny pod kier. M. Modrzejewskiej-Świgulskiej „Od modelu re-decyzji życiowych do narzędzia. Budowa i walidacja Kwestionariusza Redecyzji Życiowych”, będący realizacja grantu IDBUB (2022 r.).
• Z tym szerokim projektem związany jest program badawczy mgr A. Majewskiej-Owczarek i objęty formalną umową pomiędzy Wydziałem Nauk o Wychowaniu a Szkołą „Pracownia” w Łodzi oraz grantem dla młodych pracowników naukowych (2019/20), a polegający na badaniach w działaniu ph. „Szkoła twórcza w procesie tworzenia”. Tym samym grantem objęty został trwający program badawczy mgr M. Justyńskiej na temat Odysei Umysłu i jej środowiska kreatogennego. Oba projekty trwają.
• Trwający ponad 16 lat projekt „Szkoła Wspierająca Uzdolnienia”, realizowany na zlecenie MSCDN w Płocku, a polegający na implementacji stałej formy nauczania twórczości do przedszkoli i szkół (badania w działaniu);

Sztuka i wychowanie - sztuka jako przedmiot badań zaprezentowana została w ujęciach ogólnych i dziedzinowych. Efekty tych badań były prezentowane w tekstach oraz wystąpieniach na konferencjach krajowych i zagranicznych. W ujęciach dziedzinowych skoncentrowano badania na upowszechnianiu i recepcji muzyki z wyróżnieniem znaczenia kobiet kompozytorek w procesie tworzenia i odbioru muzyki oraz edukacji muzycznej dzieci. Rezultaty tych badań zostały zaprezentowane m.in. w pracach M. Zalewskiej-Pawlak „Sztuka i wychowanie w XXI wieku” (Wyd. UŁ, Łódź 2017) oraz pracy zbiorowej pod red. M. Zalewskiej-Pawlak i A. Sieczych-Kukawskiej „Granice tolerancji w sztuce i wychowaniu” (Wyd. UŁ, Łódź 2020).

Twórcze myślenie pytajne. – projekt badawczy trwający wiele lat, którego celem było opracowanie teoretycznych podstaw kategorii myślenia pytajnego oraz koncepcji kształcenia tych kompetencji w szkole i ośrodkach kultury. Badania realizowali studenci edukacji artystycznej i pedagogiki wczesnoszkolnej w ramach warsztatów i seminariów dyplomowych, wynikiem jest oryginalna publikacja K.J. Szmidta i E. Płóciennik pt. „Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie” (Wyd. UŁ, Łódź 2020) oraz szereg wcześniejszych artykułów i wykładów na ten temat, wygłoszonych m.in. Na Kongresie Edukacji organizowanym przez FRSE w Warszawie.

Możliwości i potrzeby rozwoju ekologii akustycznej w perspektywie pedagogicznej – projekt badań od 2020 roku dr M. Sasin, którego celem jest opracowanie teorii i modelu kształcenia w ramach nurtu ekologii akustycznej. Autorka realizuje badania empiryczne z ekspertami oraz opracowuje teorię tego zagadnienia, przedstawianą w cyklu artykułów. Docelowo powstanie w 2022 roku praca monograficzna „Pejzaż dźwiękowy jako element środowiska wychowawczego. Perspektywa ekologii akustycznej”.

Współpraca z ośrodkami akademickimi z Polski i zagranicy

• Wieloletnia nieformalna współpraca międzynarodowa z Uniwersytetem w Bolonii (prof. Ch. Pancirolli), dotyczaca edukacji artystycznej i kulturalnej oraz kształcenia do profesji pedagoga sztuki. Złożenie projektu w ramach Erasmus Plus nt: Sztuka w całożyciowym doświadczeniu wspólnotowości przez osoby dorosłych. Partnerzy z Uniwersytetu Bolońskiego, Uniwersytetu w Mediolanie i Walencji. (projekt uzyskał punktację pod progiem finansowania).
• Kontynuowana jest współpraca nieformalna z prof. Ricardo Huerta z Uniwersytetu w Walencji, prof. Chiarą Panciroli z Uniwersytetu Bolońskiego, dotycząca wymiany doświadczeń zdalnej pracy dydaktycznej na uczelni. W ramach tej współpracy prof. dr hab. M. Zalewska-Pawlak prowadziła w 2018 r. seminarium naukowe na Uniwersytecie Bolońskim nt „Perspektywy edukacji estetycznej – przykład polski”. Planowane sa również wspólne publikacje.
• Prof. dr hab. Krzysztof Szmidt jest członkiem zespołu ekspertów Center for Values in Medicine, Science and Technology) School of Arts and Humanities University of Texas w Dallas (USA), od 2009 r. W ramach współpracy z dr M. Grohman, wicedyrektorką Center powstał wspólny referat na konferencję X Division APA oraz rozdział w pracy “Teaching Creatively and Teaching Creativity” pod red. M. Gregorsona i J. Kaufmana (Springer 2013). Współpraca ta jest kontynuowana i olega głównie na konsultacjach badań oraz działaniach publikacyjnych.
• Podjęto również po dwóch wizytach studyjnych dr M. Modrzejewskiej-Świguskiej nieformalną współpracę z School of Education Paula Frassinetti (Escola Superior de Educação de Paula Frassinetti) w Porto, w ramach programu ERASMUS +. ale z powodu pandemii dalsza współpraca została zawieszona. Istnieją plany jej przywrócenia po odwołaniu obostrzeń.

Katedra współpracuje również z ośrodkami naukowymi w Polsce

• Z Wydziałem Nauk o Edukacji Uniwersytetu w Białymstoku. W jej ramach powstał wspólny projekt prof. dr hab. Krzysztofa Szmidta i dr hab., Janiny Uszyńskiej-Jarmoc, prof. UwB, w wyniku którego opracowano tekst „Pedagogika twórczości w stanie tworzenia – ewolucja i rozwój teorii i praktyk edukacyjnych”, będący najszerszą w literaturze polskiej charakterystyką tej subdyscypliny nauki (w druku). W ramach tej współpracy prof. dr hab. Krzysztof Szmidt i dr M. Modrzejewska-Świgulska wchodzą w skład Rady Naukowej wydawanego w tej uczelni, międzynarodowego i prestiżowego czasopisma „Creativity: Theories – Research – Application”, przygotowali numer specjalny czasopisma prezentujący dorobek badaczy polskich (2020 r.) oraz pełnią rolę recenzentów.
• Z Uniwersytetem Szczecińskim – Instytut Pedagogiczny i prof. dr hab. D. Kubinowski – współpraca nad koncepcją i stworzeniem pracy zespołowej „Kompetencje kluczowe animatorów kultury i ich kształcenie” (2020), napisanie przez prof. dr hab. K. Szmidta rozdziału pt. „Kreatywność”. Współpraca ta obejmuje również działania Sekcji Pedagogiki Sztuki KNP PAN, której przewodniczącym jest prof. D. Kubinowski i dotyczy działalności Sekcji (sesje, działania promocyjne, edukacyjne i inne). Członkiem Sekcji z wyboru jest prof. dr hab. K. Szmidt.
• Współpraca w ramach komitetu naukowego serii „Edukacja dla mądrości” z: prof. dr hab. A. Pobojewską (Instytut Filozofii UŁ), dr hab. I. Czają-Chudybą (UP w Krakowie) nad tymi publikacjami oraz tłumaczeniem z inicjatywy kierownika serii pozycji zagranicznych i ich redakcją. Współpraca ta zaowocowała wydaniem przez Wydawnictwo UŁ czterech monografii.

Najważniejsze nagrody i wyróżnienia pracowników

• Prof. dr hab. Krzysztof Szmidt w 2020 r. został powołany przez Komitet Nauk Pedagogicznych na członka 10-osobowej Sekcji Pedagogiki Sztuki KNP PAN na kadencję 2020-2022. Ponadto został powołany na członka Rady Naukowej Wydawnictwa Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji oraz wchodzi w skład Rady Naukowej czasopisma „Creativity: Theories-Research-Application” oraz jest przewodniczącym Rady Naukowej Serii „Edukacja dla mądrości” oraz „Terapia i Wychowanie” Wydawnictwa UŁ.
• Prof. dr hab. Mirosława Zalewska-Pawlak - W dniu 6.02.2020 roku otrzymała tytuł naukowy profesora nauk społecznych.
• Zespołowa nagroda I stopnia Rektora UŁ dla M. Sasin za monografię „Participatory Social Work: Research, Practice, Education”, M. Granosik, A. Gulczyńska, M. Kostrzyńska, B. Littlechild (red.) (2020).
• Nagroda zespołowa Rektora UŁ II stopnia dla K.J. Szmidta za publikację „Myślenie pytajne. Teoria i kształcenie” (2022) oraz M. Modrzejewskiej-Świgulskiej i A. Chmielińskiej za książkę „W stronę samorealizacji. Re-decyzje życiowe kobiet” (2022)
• Medal Srebrny za DługoletniąSłużbę - dr Magdalena Sasin