Finansowany z programu Nauka dla społeczeństwa projekt „Teatralne dziedzictwo…” realizowany jest na UŁ od października 2022. Jego cel to zbadanie i opisanie teatru polskiej migracji działającego po roku 1989 w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Irlandii i Stanach Zjednoczonych. Naukowcy przyglądają się roli praktyk kulturowych w procesach migracji oraz czynnikom, które wpływają na sytuację polskiego teatru za granicą.
Teatr w środowiskach migranckich aktywizuje wiele obszarów – powstaje nowa literatura, tworzy się społeczność artystów oraz publiczności, rozszerza się perspektywa interkulturowa
wyjaśnia Karolina Prykowska-Michalak.
Kadr ze spektaklu Zofii Delest (fot. Rainer Strzolka)
Działalność artystyczna i kulturalna polskiej emigracji politycznej okresu powojennego, a zwłaszcza uznanych twórców i pisarzy przebywających poza krajem, należała do jednego z głównych nurtów badań humanistycznych w drugiej połowie XX wieku.
W obliczu kolejnych fal migracji w XXI wieku pojawiła się potrzeba kontynuacji studiów nad kulturą współczesnych polskich migrantów, obecnie problematyka ta zyskuje nowy wymiar. Niniejszy projekt wychodzi jej naprzeciw, podejmując się m.in. dokumentacji teatrów współcześnie działających na obczyźnie, które bezsprzecznie stanowią wkład w narodowe dziedzictwo
dodaje prof. Prykowska.
Prowadzone przez interdyscyplinarny zespół badaczek z UŁ oraz Uniwersytetu we Wrocławiu studia mają ambicje (poza stworzeniem opisu i typologii teatru polskiego na wychodźstwie) uczestnictwa w dyskursie międzynarodowym dzięki włączeniu w krąg badań interkulturowych i studiów interdyscyplinarnych. Perspektywa badawcza zakłada podejście interkulturowe, które polega na określeniu wielorakich funkcji danego teatru w przestrzeni teatralnej kraju pobytu wobec innych teatrów migranckich oraz społeczności lokalnej.
MIGRANCKI TEATR ZOFII DELEST
Zofia Delest (w niemieckojęzycznej przestrzeni Sophie Delest) od 2018 roku praktykuje migracki teatr zaangażowany społecznie w Brunszwiku. Pokazuje indywidualne i zbiorowe historie mniejszości (nie tylko polskiej) żyjących w Niemczech. Daje przedstawicielom wielokulturowej społeczności głos i aktywizuje do aktualnych dyskusji prowadzonych na scenie.
Kadr ze spektaklu Zofii Delest (fot. Rainer Strzolka)
Jej niestandardowy charakter pracy został dostrzeżony i doceniony nie tylko w Niemczech. Od 2022 Zofia Delest włącza się aktywnie w dyskurs polskiego teatru poza krajem, prezentując swoje przedstawienia m.in. na Wileńskich Spotkania Sceny Polskiej.
Artystka przygotowuje obecnie spektakl modułowy „Rzeź w języku esperanto”, który dotyczy rozumienia wolności i tego, jak pojęcie to kształtowało się w różnych kręgach kulturowych na przestrzeni lat. Modułowość spektaklu polega na tym, że sztukęmożna rozłożyć na poszczególne elementy i dowolnie je wymieniać, dodawać lub odejmować, co nadaje utworowi zupełnie odmienny charakter.
Sztukę można określić jako „work in progress” – możliwe jest, by historie zawarte w tekście zastąpić bardziej aktualnymi wydarzeniami, bądź też sięgnąć do odleglejszej historii i skupić się na wydarzeniach z przeszłości. Spektakl może koncentrować się na jednym konkretnym regionie i czasie lub, jak zdecydowała się autorka, zająć się globalnym i ponadczasowym wymiarem omawianego zjawiska.
Przy tworzeniu projektu wykorzystano prawdziwe historie oraz fragmenty rozmów z przedstawicielami wielokulturowego społeczeństwa w Niemczech. Następnie wywiady prowadzono z aktorami z Polski i Ukrainy.
Według Zofii Delest sztuka powinna być głosem ludu, stąd pierwsza wersja tekstu jest silnie inspirowana prowadzonymi przez ponad rok wywiadami, dyskusjami, warsztatami artystycznymi czy też grą miejską. Na temat tego, czym jest wolność, wypowiedzieli się przedstawiciele 14 krajów położonych na czterech kontynentach.
Próbuję wyjaśnić przedstawicielom innych kultur, że nasze definicje nie zawsze są kompatybilne, różne pojęcia mogą być pojmowane w różny sposób
mówi Zofia Delest w rozmowie z Izabelą Pietras, studentką III roku produkcji teatralnej i organizacji widowisk na Wydziale Filologicznym UŁ.
Znamienna jest w tym kontekście również współpraca z młodzieżowymi szkołami tanecznymi. Młodych artystów zachęca się do tworzenia własnych interpretacji choreograficznych do przedstawianych historii.
Przygotowany dla Uniwersytetu Łódzkiego pokaz warsztatowy Zofii Delest będzie okazją do rozmowy o tym, czym jest dziś teatr migrancki, jakie pełni funkcje i jakie stawia sobie cele.
Teatr migrancki to zagadnienie współcześnie ważne z co najmniej dwóch powodów. Pierwszym z nich jest brak wiedzy (publikacji naukowych) o teatrze obecnych polskich migrantów – czyli o współczesnym dziedzictwie kulturowym, jego rozwoju, postępach i osiągnięciach.
Drugim – perspektywa sukcesywnie zwiększającej się liczby migrantów w Polsce, która to powinna skłonić do badania europejskich i światowych doświadczeń w zakresie rozwoju kulturalnego współczesnych (post)migranckich społeczeństw.
podsumowuje prof. Prykowska.
Redakcja: Bartosz Kałużny (Centrum Komunikacji i PR UŁ)
Tekst źródłowy: Karolina Prykowska-Michalak, Izabela Pietras
Misją Uniwersytetu Łódzkiego jest rzetelne prowadzenie badań naukowych oraz aktywne głoszenie prawdy z nich płynącej, tak by mądrze kształcić kolejne pokolenia, być użytecznym dla społeczeństwa oraz odważnie odpowiadać na wyzwania współczesnego świata. Doskonałość naukowa jest dla nas zawsze najlepszym kompasem. Nasze wartości to: odwaga, ciekawość, zaangażowanie, współpraca i szacunek.