Jesienią 1941 roku nazistowskie władze Rzeszy rozpoczęły proces osadzania w utworzonym na terenie Łodzi wiosną 1940 r. getcie Żydów z niemieckich, austriackich, czeskich i luksemburskich miast. W okresie niespełna miesiąca, do zamkniętego, zasiedlonego już przez blisko 160 tysięcy polskich Żydów obszaru przetransportowanych zostało kolejne 20 tysięcy osób. W kolejnych miesiącach liczba ta ciągle wzrastała. Wśród więźniów getta było wielu naukowców, lekarzy, pisarzy i artystów w tym z Berlina, Pragi, Wiednia czy Frankfurtu. Według różnych źródeł i szacunków z ok. 220 tysięcy wojnę przeżyło od 8 do 15 tys. osadzonych w łódzkim getcie Żydów.
Oddając hołd ofiarom tych okrutnych zbrodni Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, w imieniu Prezydent Miasta Łodzi, Hanny Zdanowskiej, organizuje wydarzenia upamiętniające 80. rocznicę deportacji Żydów Zachodnich do Litzmannstadt Getto - dramatyczny splot historii, który połączył tragicznie los Żydów łódzkich i ich braci z Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga.
Wystawa „Siostry Kafki”: 17-29.10, poniedzialek, środa, sobota, niedziela –16:00-19:00. wtorek, czwartek, piatek – 12:00-15:00, Wozownia, ul. Franciszkańska 1/5
Wernisaż wystawy: 17.10.2021, godz. 16:00, Wozownia, ul. Franciszkańska 1/5
Więcej informacji o pełnym programie uroczystości: https://www.centrumdialogu.com/80-rocznica-deportacji-zydow-zachodnich-do-litzmannstadt-getto
Idea wystawy i inspiracje:
Punktem wyjścia do wystawy są historie osób z Litzmannstadt Getto, do którego w 1941 roku deportowano Żydów z Europy Zachodniej - między innymi z Berlina, Wiednia, Pragi, Hamburga, Dusseldorfu, Frankfurtu nad Menem i Luksemburga. Byli wśród nich przede wszystkim przedstawiciele światowej inteligencji, między innymi jeden z najciekawszych pisarzy współczesnej Europy Paul Kornfeld, chemicy Jakub Speyer i Hugo Dietz, matematyk Ludwik Berwald. Do getta również przybyły siostry Franza Kafki – Gabriele Hermann i Valerie Pollak, do których nawiązuje tytuł wystawy.
Wystawa jest efektem współpracy grupy artystek Frakcja z Łodzi oraz artystek z grupy Endmoräne. Niemieckie artystki kilka lat temu, przy okazji pracy nad wspólnym projektem z artystkami łódzkimi,odwiedziły Łódź. Szczególnie przejmujące wrażenie wywarła na nich wizyta w Centrum Dialogu oraz na terenach dawnego getta. Historia II wojny światowej, a szczególnie masowej eksterminacji ludności żydowskiej jest trudnym momentem w historii zarówno Polski, jak i Niemiec, a jej konsekwencje i emocje związane z tymi wydarzeniami odczuwamy do dziś. Temat, który doczekał się opracowań historycznych i dziennikarskich, zarówno tych „obiektywnych” - naukowych, jak i tych osobistych, opartych na relacjach świadków i ofiar, wciąż domaga się nowych spojrzeń i takich form upamiętniania, które nie będą utrwalać wzajemnej niechęci potomków tych, którzy znaleźli się po stronie ofiar i tych, których przodkowie byli oprawcami. Możliwość takiej perspektywy, w której jest miejsce na wiele interpretacji tego, co się wydarzyło, a także spojrzenie poprzez przeszłość na teraźniejszość i przyszłość, daje sztuka.
Wspólna wystawa artystek z Polski i z Niemiec ma znaczenie symboliczne, ponieważ daje obu stronom możliwość refleksji nad historiami z Getta i wspólnej pracy z nimi. Istotna jest tu też perspektywa kobieca, ponieważ totalitaryzm, który doprowadził do holokaustu, mimo iż kobiety też miały w nim udział, promował tzw. męskie wartości, oparte na sile, przemocy i konflikcie. Również historie i biografie kobiet przez wiele lat były zapomniane i niedoceniane.
Ideą wystawy jest więc przypomnienie losów kobiet z getta, stąd też tytułowe nawiązanie do sióstr Franza Kafki. Istotna jest tu również idea Siostrzaństwa – współpracy między kobietami - artystkami, które na co dzień pracują w kolektywie – polskie w grupie Frakcja, niemieckie w grupie Endmoräne. Tematyka wystawy obejmuje też dyskurs inności – osób, które nie wpisują się we stereotypowe wzorce i są przez to naznaczane i prześladowane.
Zarówno artystki z grupy Frakcja, jak i z grupy Endmoräne tworzą prace site-specific, a więc oparte na dialogu z konkretną przestrzenią, związane z kontekstem miejsca. Wypowiadają się w obszarze instalacji, performance, video, fotografii, malarstwa i rysunku.
Organizator: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi
Współpraca: Uniwersytet Łódzki
Tekst: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi
Redakcja: Centrum Promocji UŁ